دَرَق
دَرَق از شهرهای پارسی زبان استان خراسان شمالی است.
شهری در بخش مرکزی شهرستان گرمه استان خراسان شمالی ایران است و در جنوب غربی این استان قرار دارد. این شهر در نقطه تلاقی سه استان خراسان شمالی، سمنان و گلستان واقع شده‌است. شهر درق حدود 7 هزار نفر جمعیت دارد در سال 1384 به شهر ارتقا یافته و بیش از 800 رزمنده از این شهر در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران شرکت داشتند.
همچنین این شهر 62 شهید و 4 آزاده و صدها جانباز تقدیم انقلاب نموده است.
شهر درق به دلیل تولید صدها تُن سمنو در سال به عنوان پایتخت سمنوی ایران شناخته شده‌است. بیش از ۲۰۰ کارگاه خانگی در این شهر به تولید سمنو مشغول هستند.
سمنوی درق از بهترین سمنوهای ایران
وجه تسمیه
واژه درق به معنی «سخت از هر چیز، قسمت سخت از هر چیزی» و برخی بر این باورند که واژه درق تغییر شکل یافته دَرّه است و به خاطر جایگاه جغرافیایی شهر که در دَرّه واقع شده است بدان اطلاق شده‌است. نام درق در متون تاریخی دوره تیموری از جمله در جغرافیای حافظ ابرو به شکل دره آمده‌است. مطلع الشمس در دوره قاجار نیز از همین نام استفاده کرده‌است.
قومیت‌ها
این شهر از قبیله‌های مختلف به ترتیب حروف الفبا به نامهای: آخوندی ها، آقا قدرت‌ها، ارباباها{شامل فامیل های: آقا بابایی ،اربابی،اسکندری، ترشیزی ، خالدار ، کاظمی ، محمد زاده ، میرزایی}، کربلایی قربانی ها(شامل فامیلهای امانی ،رمضانی ،حسن زاده و قربانزاده )، حاج علی ها(امینی ها)، باقریها، کربلایی جعفریها، حسن زاده ها، کربلایی صادقیها، حاجیها{فخرانی ها}، قاسمیها، مقصودی ها، نجفی ها،نوروزی ها وسایر قبایل دیگر که اکثرآنها با قبایل نامبرده رابطه خویشاوندی دارند ساخته شده‌است،که بیشتر این قبیله‌ها از شهرستان کاشمر وابادیهای قدیم اطراف ان یعنی از قلعه دهی ، نارنج قلعه، چارجو، خواجه سنگ اور و … وجود داشته که اهالی انها به مرور به این مکان مهاجرت کرده و درق کنونی با این بافت جمعیتی را تشکیل داده اند.
جغرافیا
این شهر در ۱۷۰ کیلومتری جنوب غربی بجنورد مرکز خراسان شمالی قرار گرفته‌است. دارای ۱۳ آبادی کشاورزی میباشد. این شهر در فاصله ۷ کیلومتری شهر گرمه قرار دارد و جاده ارتباطی موجود که ارتباط بین استان سمنان و خراسان شمالی و استان گلستان را برقرار می‌سازد از آن گذر کرده‌است. شهر درق در ارتفاع ۱۰۸۰ متری از سطح دریا جای گرفته‌است. این شهر در سال ۱۳۸۴ به عنوان شهر شناخته شد.
آب و هوا
شهر درق به‌طور همه گیر با توجه به میزان بارندگی‌های سالانه، وابسته سرزمین‌های خشک میباشد و آب و هوای سرد و خشک و نیمه بیابانی دارد. در این منطقه رودخانه همیشگی دیده نمی‌شود و کشاورزی این سرزمین وابسته به آبیاری با قنات و چاه‌های عمیق و نیمه عمیق است. بلندی‌های جای گرفته در شمال شهر که از شرق به غرب در کناره شمال شهر کشیده شده‌است در مواردی بیش از ۲۰۰۰ متر بلندی دارند. با وجود این بخش قابل ملاحظه‌ای از اقلیم این منطقه کویری و استپی است.
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این مکان ۴٬۹۲۶ نفر (۱٬۴۲۹ خانوار) بوده‌است.این شهر پس از گرمه پر جمعیت‌ترین شهر در شهرستان گرمه میباشد.
سال جمعیت ±%
۱۳۸۵ ۴٬۵۹۴ —
۱۳۹۰ ۵٬۱۵۳ ۱۲٫۲٪+
۱۳۹۵ ۴٬۹۲۶ ۴٫۴٪−
پوشش گیاهی
به غیر از درختان ارس (سرو کوهی) که در کوههای (گدار گز) به‌طور پراکنده می‌رویند، این جنگل‌ها که در بلندی‌های جنوبی قرار دارند. پوشش گیاهی سرزمین را نیز گیاهانی چون پیاز کوهی، درمنه، خارشتر، بارهنگ، اسپند، قارچ، کما، قیچ، استاقدوس و گزنه و قسنی، کتیرا، گون و غیره پوشش میدهد؛ و در پیرامون شهر درختانی چون طاق و گزو کاج کاشته شده‌است.
اماکن عمومی
این شهر دارای ۴ مسجد می باشد که قدیمی ترین آن مسجد جامع و بزرگترین آنها مسجد امام خمینی می باشد، دو مسجد دیگر این شهر یکی مسجد امیرالمؤمنین واقع در شهرک شهید بهشتی و دیگری مسجد امام حسن مجتبی که در شهرک آزادگان قرار دارد. اکثر مراسمات مذهبی و اجتماعی در مسجد جامع امام خمینی برگزار می گردد. همچنین این شهر دارای یک حسینیه و یک مهدیه می باشد که بیشتر در ایام ماه مبارک رمضان و ماه محرم فعال هستند. نیز چند مکان مخصوص زنان ساخته شده است که عبارتند از: فاطمیه، زینبیه، معصومیه، بیت الزهراء و بیت الرقیه. همچنین دارای یک سالن ورزشی جهت استفاده جوانان است و یک زمین فوتبال خاکی در بیرون شهر جنب ترمینال کامیونداران در این شهر وجود دارد.
پیشه و کار
پیشه بیشترمردم کشاورزی و دامپروری و کامیونداری بوده. آب کشاورزی در گذشته از قناتها تامین می‌شده‌است و با خشکسالیهای درازمدت آب این قناتها خشک شده و با کمک دستگاههای دولتی حکومت جمهوری اسلامی جهت ادامه کار کشاورزان ۱۳ گلو چاه عمیق حفاری شده‌است. کارگاههای‌های درق در دو کارخانه سنگ شکن و شن و ماسه و یک کارخانه شیر و فراورده‌های آن محدود میشود و غیر از آنها کارگاههای کوچک زیادی همچون کارگاههای کالای چوبی، کالای فلزی و کالای ساختمانی دارد.در شهر درق کالاهای گوناگون کشاورزی و دامداری یافت میشود. سیب و میوه جات روستای کشاورزی مشاع رمضانی آوازه ویژه‌ای دارند و زمینهای قابل کشت غلات، پنبه، زیره، هندوانه، خربزه، انگور و غیره به فراوانی در زمینهای کشاورزی این شهر پرورش داده می‌شوند. دامداری از فعالیتهای دیگر روستاها و شهر درق است. کالای دستی درق، پارچه بافی، قالی و و کلاه کرکی بافی (کلاه گوشی) که به کلاه جاجرمی مشهور شده‌است میباشد. پارچه بافی بیشتر در بین پیر زنان گسترش داشته‌است.
غذاهای بومی
کلوچه (کُلچِه): که در اواسط اسفندماه جهت استفاده در عید نوروز توسط بانوان شهر درق تهیه میشود و در دو طعم معمولی (اوی ovi _ آبی) و شیرین تهیه میشود.
قُطاب: که مخلوطی از ماش و زرشک و ادویه جات و … پخته شده که در قطعات خمیر پیچیده شده و سپس در تنور پخته شده و در ایام نوروز استفاده میشود.
فِطیر: که از مخلوط آرد و خمیر مایه و روغن و بعضاً آغوز گوسفند و گاو خمیر تهیه شده و به صورت قطعات دایره‌ای شکل درآورده شده و در تنور پخته شده و در مراسم مذهبی مخصوصاً تاسوعا و عاشورا و نذر درگذشتگان استفاده میشود.
سمنو درق: که از جوشاندن آب جوانه گندم و آرد گندم در دیگ‌های بزرگ مسی تهیه می شود. تهیه سمنو آداب و سنن خاص خودش را دارد و همراه ان اشعار و ابیات محلی و دعا و اذکار مربوط به آن سروده می‌گردد. در قدیم برای سفره هفت سین نوروز در اواسط ماه اسفند تهیه می‌شد که با ثبت سمنو پزان درق در فهرست آثار ملی، در تمام سال در شهر درق سمنو پخت شده و قابل تهیه می باشد. سمنوی درق به شماره ثبت 1116 در تاریخ 15/11/94 در فهرست آثار ملی کشور ثبت گردیده است .
جوش بِره: که از پیچاندن مخلفاتی همچو سبزی‌های محلی و و ادویه جات و … در داخل قطعات مربعی شکل خمیر به ابعاد ۳ * ۳ توسط بانوان درقی و شهرستان گرمه تهیه میشود؛ که بعد از خشک کردن این قطعات خمیری در جای مناسب نگهداری شده و در طول سال با اضافه کردن این قطعات به آش و کشک در کنار برنج یا به عنوان غذای اصلی میل میشود.
سُمسُمه: که از جوشاندن آرد و زرد چوبه و … توسط بانوان درقی تهیه میشود.
قُروت: یا کشک و بادمجان نیز از غذاهای لذیذ این شهر میباشد که بیشتر دوغ گوسفندی را جوشانده تا غلیظ شود و سپس روی پارچه‌های نخی تمیز که در گودالی قرار می‌دهند ریخته و در اندازه‌های مورد نیاز برش داده تا خشک شود سپس این قطعات خشک شده کشک را که به ان قروت می‌گویند در کیسه‌های مخصوص نگهداری کرده و در ایام سال به مقدار لازم از این قطعات را برداشته و در ظرف‌های سفالینه به نام تِغار teghar با مقداری اب مخلوط کرده تا خیس خورده و با توجه به اینکه ظرف تغار دارای برجستگیهایی میباشد با دست قطعات را در تغار ساییده تا مقداری از کشک پودر شده و در اب تغار حل گردد و سپس باقی‌مانده قروت نیمه خشک را که به ان نیم ماله می‌گویند در کیسه‌های پارچه‌ای نگهداری می‌کنند که به ان کیسه خلته kheltah می‌گویند تا دوباره از ان استفاده نمایند. مایع قروت را معمولاً به همرا پیاز داغ و زرد چوبه و ادویه جات و … مخلوط کرده و مقداری حرارت می‌دهند تا داغ شود و قبل از آنکه بجوشد آن را از روی شعله برداشته و معمولاً به مقدار لازم از این معجون را در تغار یا ظروف تک نفره ریخته و با توجه به سلیقه اشخاص داخل قروت نان خشک یا نیمه خشک را ریخته که معمولاً به این کار ترید terid کردن نان می‌گویند؛ و معمولاً به همراه پیاز و فلفل تازه یا خشک و سبزی میل میشود و اغلب در کنار ان از بادمجان که به همراه گوجه و نمک و ادویه و پیاز و … تفت داده شده‌است استفاده میشود که به ان کشک بادمجان گفته میشود و بعضاً افراد مقداری شیرین بیان در قروت می‌ریزند تا طعم و مزه ان متفاوت شده و هضم ان راحتتر شود؛
قِلیف چال: که همان برنج دمی را در ظرف‌های مسی تهیه کرده با این تفاوت که مقداری کره محلی (مَسکه) و گوشت را در دیگچه (قلیف) به همراه برنج و و آب و … ریخته و در آن را محکم بسته و با هیزم آتش فراهم کرده و دیگچه یا قلیف را در انباشته‌ای از زغال قرار داده و اصطلاحاً دیگچه (قلیف) را در آتش ذغالی چال می‌کنند تا خوب غذا دم کشیده تا آماده مصرف شود
صنایع دستی
صنایع دستی شهر درق می‌توان چولی بافی، تنه بافی، گلدوزی و کلاه کرکی یا کلاه گوشی اشاره کرد که بهترین نوع ان از کرک بز استان کرمان تهیه و بافته میشود؛ که اغلب توسط سالمندان در ایام بیکاری تهیه شده و به فروش می‌رسد. از این لحاظ به کلاه گوشی معروف شده که لبه‌های پایین آن طوری بافته میشود که قسمت پیشانی نسبت به لبه‌های پشتی کوتاه‌تر بوده و در ایام گرم این قسمت به بالا کشیده شده و در ایام سرد این لبه به سمت پایین کشیده شده به نحوی که قسمت پیشانی به دلیل کوتاه بودن توسط لبه‌های کلاه پوشانیده نمی‌شود ولی قسمت گوش‌ها و پس سر به علت بلند بودن لبه پایینی کلاه پوشانیده میشود.
حیات وحش
به علت وجود مراتع و جنگل‌ها، زیستگاه حیات وحش در قسمت‌های زیادی از گسترده شده‌است. حیواناتی چون شغال، آهو، گرگ، گورکن، خرگوش، روباه، پلنگ، کفتار و بزکوهی، کبک تیشو(خارپشت که شبیه جوجه تیغی بوده و جثه ان به اندازه یک بز میباشد) گورخر کلپاسه(مارمولک) در نقاط مرتع و کوههای گدار گز زندگی می‌کنند.
جاذبه‌های توریستی و تاریخی
از چشم‌اندازهای درق می‌توان از مسجد جامع، امامزاده فضل بن علی، امامزادگان سید ابراهیم و سید محمد، قلعه قدیمی دهی، نارنج قلعه، غارجوز اشکنک درق، غار کفترک درق، بند تاریخی مهار (معار)، آب انبارهای قدیمی راه‌های قدیمی(آب‌انبار درق، حوض‌انبار بینی دنباله، حوض‌انبار تخت حوض)، قلعه خداوردی، غار قواق درق، جر تراک و سردابه واقع در بوستان شهدا نام برد.
وجود محوطه‌های پهن و فراوان از دوره اسلامی از جمله ویرانه‌های بسته به چندین قلعه در اطراف شهر درق همچو محوطه خواجه سنگاور درق، نارنج قلعه درق و تپه تاریخی چارجو درق و تپه تاریخی بابا پیر درق و بسیاری نشانه‌های دیگر، در کنار گزارش‌های گذر نویسان و جغرافیدانان دوره اسلامی مبنی بر آبادانی این دوره نشان از رونق و شکوفایی این سرزمین در سراسر دوره اسلامی دارد.
جاذبه های توریستی و تاریخی
قلعه خداوردی درق
این قلعه در دل کوههای برجستان در ۳۰ کیلومتری شهر درق قرار گرفته و گویا در زمانهای خیلی قبل یک دژ نظامی جهت جلوگیری از دشمنان منطقه از میان این کوهها بوده است و شکل و مصالح به کار رفته در ان شبیه قلعه جلال الدین گرمه میباشد و به برادر کوچکتر قلعه جلال الدین معروف شده . و متأسفانه مورد بی مهری دستگاههای مربوطه جهت حفظ و نگهداری از ان قرار گرفته و این میراث گرانبهای شهرستان گرمه در حال نابودی میباشد و در ضمن ازاحداث جاده ای جهت دسترسی توریستها به این قلعه و طبیعت زیبای اطراف ان دریغ شده که خود ضایعه ای بزرگ برای تاریخ شهرستان گرمه محسوب میشود .
مسجد جامع درق
شماره ثبت در فهرست نشانه‌های ملی: ۱۷۳۸۷ موقعیت: شهرستان گرمه، شهر درق
مسجد جامع درق یکی از آثار ارزشمند مذهبی-تاریخی شهرستان گرمه قلمداد میشود که در دوره صفوی احداث شده است. این مسجد کوچک با الگوی معماری سنتی و مصالح خشت و گل ساخته شده و سقف آن با مجموعهای از قوسهای ضربی پوشش یافته است. در وسط بنا چهار ستون درشت چهارگوش وجود دارد که پایههای گنبد بزرگ مرکزی بر روی آنها قرار گرفته است.
نارنج قلعه درق
قلعه ای تاریخی است در جنوب شهر درق در حاشیه کال یزد با دالانهای طویل در زیر زمین که معبر برای دسترسی به اب و غذا و … و مفری امن جهت دور زدن دشمنان در مواقع حمله دشمنان بوده و بعدها به دلایلی خالی از سکنه گردیده و ساکنان به شهر درق کوچ نموده‌اند .
تپه تاریخی چارجو درق
تپه ای تاریخی است در جنوب غرب شهر درق که نشان دهنده وجود ابادی قدیمی با همین نام در تاریخ کهن شهر درق میباشد که بنا به دلایلی این ابادی ویران شده و خانه های ان به تلی از خاک بدیل شده و اهالی ساکن در این ابادی به شهر درق کوچ نموده اند و در نزدیکی ان قلعه ای بزرگ به نام فخر آباد قرار دارد و این قلعه هم رو به نابودی میباشد. واین شواهد بیانگر قدمت بالای شهر درق در منطقه میباشد.
سمنو پزان در درق
در آستانه نوروز ایرانی جشنواره سمنو پزان با حضور شماری زیادی از گردشگران و مردم استان خراسان شمالی در شهر درق شهرستان گرمه برگزار شد. سمنو یکی از غذاهای سنتی ایرانی و بویژه سفره هفت‌سین نوروز است که از گندم جوانه زده به همراه آرد با پخت طولانی درست میشود و بیشتر به عنوان نذری یا در ایام عید نوروزمصرف می شود؛ مردم شهر درق خراسان شمالی از گذشته های دور به پخت سمنو مشهور هستند. این آیین در استان خراسان شمالی به عنوان یک میراث معنوی به ثبت ملی رسیده است.
دوشنبه بازار شهر درق
برپائی روزبازارها و فراهم کردن فضائی برای ارتباط نزديکتر توليدکننده و مشتريان، علاوه بر به صرفه شدن قيمت ها، رضايت فروشندگان را هم در پی دارد. دوشنبه بازار شهر درق، هم با وجود برخی مشکلات، شرايط خوبی را براي خريدار و فروشنده ايجاد کرده است.
حوض انبار بینی – دنباله
شماره ثبت در فهرست آثار ملی : ۲۳۲۵۸ موقعیت: ۱۳ کیلومتری غرب شهر درق، شهرستان گرمه این حوض انبار با لاشه سنگ و ملات گل آهک ساخته شده و از دو بخش ویژه شامل دهلیز ورودی و مخزن آب تشکیل شده که با قوس نیمدایره و گنبد کلاخودی ساده پوشش یافته است. بنای حوض انبار که از جمله سازه های همه گیر سودمنددوره قاجار در منطقه به شمار می رود برای نگهداری آب باران در مسیر یک راه قدیمی ساخته شده و مدتها آب مورد نیاز مسافران و چوپانان محلی را بر اورده می کرده است. چندین نمونه از این حوض انبارها در مسیر راه وجود دارد که امروزه با ورود ابزارهای آمد و شد پیشرفته به عرصه ی زندگی بشر و نابود شدن شدن نظام ارتباطی کاروانی، کاربری ویژه خود را از دست داده اند.
محوطه خواجه سنگ آور
شماره ثبت در فهرست آثار ملی : ۱۹۶۹۵ مساحت : ۶۰۰۰ متر مربع قدمت : این محوطه بقایای یک قلعه خشتی و گِلی است که پلان مستطیلی بوده و با برج و بارو استحکام بخشی شده بود.
بررسی های باستانشناسی نشان میدهد این قلعه طی قرون ۷ – ۸ هجری مسکونی بوده است .
غار کفترک
